Mkangano waukulu wa ufumu wayamba kuwononga mtendere ku Mudzi wa Kwitunji m’boma la Mangochi, potsatira imfa ya Mwini Ufumu wa Group Village Headman Kwitunji mu 2019.
Malingana ndi banja la mfumuyo yakale, ufumu unayenera kupitirirabe m’banja la Kwitunji monga mwa mwambo umene wakhala ukuwatsatira kwa nthawi yaitali. Mwini Ufumu wakale uja — yemwe anali pa mpando kwa zaka 12 — anatsatira m’bale wake wamkulu yemwe anakhala pa mpando kwa zaka 25. Izi zinapangitsa kuti ufumu ukhale m’banjamo kwa zaka zonse 37 pansi pa Traditional Authority (T.A.) Katuli.
Komabe, dongosolo la kulowa ufumu lidalephera nthawi yomweyo atangomaliza maliro pa 2 September 2019. Mosiyana ndi zimene zinali zagonjedwa, T.A. Katuli anasinthira kumbuyo ndipo analetsa kuyikidwa kwa wolowa m’malo ochokera m’banja la Kwitunji, ponena kuti ufumuwo ndi wake.
“Zinali zodabwitsa kwambiri chifukwa T.A. Katuli anali atavomereza kale. Koma atangotha maliro, anasokoneza zonse n’kunena kuti ufumu ndi wake,” watero mneneri wa banja.
Kafukufuku wa banja ulinso ndi zomwe akuti T.A. Katuli anakhudzidwa ndi ziphuphu, pomwe munthu wachuma amene akutchulidwa kuti ndi mnzake wa Katuli amati anamupatsa ndalama kuti awasokonezere ufumuwo.
“Munthu ameneyu sali m’banja lathu, koma T.A. Katuli akufuna amuyike chifukwa cha ndalama. Izi ndi kuphwanya miyambo yathu,” adatero m’modzi mwa a m’banjawo.
Banja la Kwitunji linapita kukadandaula kwa T.A. Jalasi, yemwe anafotokoza kuti chifukwa ali pa mlingo umodzi ndi T.A. Katuli, nkhaniyi iyenera kupita kwa Senior Chief Chowe, mlembi wa Paramount Chief Kawinga.
Mkangano wa ufumu unakopa chidwi cha atsogoleri akuluakulu a m’dera, ndipo khonsolo ya akuluakulu anayitanidwa ku likulu la Chief Jalasi, atengerapo Paramount Chief Kawinga, Chief Kapoloma, ndi ma Traditional Authorities ena.
Mu msonkhanowo, Paramount Chief Kawinga anapereka chigamulo chothandiza banja la Kwitunji, ndipo analamula T.A. Katuli kulemekeza mwambo ndi kuika wolowa m’malo molingana ndi mwambo. Paramount Chief Kawinga adatsindika kuti ndi udindo wa banja kusankha yemwe adzakhale mfumu, ndipo udindo wa T.A. ndi kungovomereza osati kusankha.
Komabe, ngakhale lamulo linali loti lichitike, akuti T.A. Katuli anachedwetsa zinthu, akunena kuti adzachita kokha ngati mlembi wake akupezekapo. Miyezi inadutsa popanda kupita patsogolo.
Potsalira opanda mtendere, banja linabwerera kwa Senior Chief Chowe, amene anadabwa ndi kusamvera kwa Katuli. Chief Chowe, polankhula m’malo mwa Paramount Chief Kawinga, anapereka kalata yovomereza, yopatsa banja ufulu woti apitirize ndi kuyika mfumu.
Mpaka pano, mpando wa Group Village Headman ukusowa, ndipo kusagwirizana kukukulirakulira m’mudzi. Banja la Kwitunji likukana kubwerera m’mbuyo mpaka chilungamo chachitika komanso miyambo yatsatidwa.
“Izi sizikukhudza banja lathu lokha — zikukhudza kuteteza chikhalidwe ndi miyambo ya anthu athu,” adatero banjalo.
Zoyesayesa zoti apeze ndemanga kuchokera kwa T.A. Katuli zinalephera. Pakadali pano, akatswiri a za kasamalidwe ka madera akuchenjeza kuti mikangano ngati imeneyi ikhoza kuyambitsa kusamvana komanso kuchedwetsa chitukuko m’dera.
